Leśna: Mauzoleum Wollerów

Zbudowanie mauzoleum było poprzedzone tragicznym wydarzeniem. Jeden z braci stracił swojego syna, który zmarł przedwcześnie, a jego samego ogarnął ból i myśl o pochówku. Budynek z początku miał upamiętnić tą tragiczną chwilę, ale w późniejszych czasach stał się rodzinnym grobowcem zaprojektowanym przez znanego Śląskiego architekta Carla Johanna Bogislawa Lüdecke.
Mauzoleum zostało wzniesione około 1882 roku. Ulokowane zostało na wzniesieniu, po zachodniej stronie Leśnej, przy drodze do Grabiszyc. Teren wokół obiektu otoczony jest murem, który do dziś przetrwał.
Mauzoleum Wollerów to centralna budowla na planie kwadratu posiadająca trzy jednokondygnacyjne absydy i portal od wschodniej strony. W przyziemiu było osobne wejście do krypt. Główne wejście zostało osłonięte portykiem składającym się z dwóch kolumn.
Dominującym ornamentem budynku jest występująca z czterech stron płycina wypełniona festonami, a ich punkty zaczepienia stanowią odwrócone pochodnie, czyli symbol przemijania i śmierci.
Wnętrze i wystrój mauzoleum w szczątkowym stopniu są zachowane. Obecnie między przyziemiem, a drugą kondygnacją nie ma stropu, ani także schodów wiodących do głównego wejścia.
Sklepienie budynku ozdobione było malowidłami przedstawiającymi anioły zapowiadające przejście do sfery niebiańskiej. Czasza kopuły pomalowana była na błękit, ozdobiona złotymi gwiazdami. Od przyziemi, czyli najniższego poziomu, do okulusa jest około 12 metrów. W latach świetności w mauzoleum postawiony był także ołtarz, przy którym modlono się za dusze rodziny.
Niestety stan obecny jest przerażający, a dla turystów mauzoleum stało się niewidoczne. Wartość historyczna obiektu mogłaby być podstawą do renowacji budynku, co byłoby uhonorowaniem ważnych postaci w Leśnej. Ciekawa historia tego miejsca mogłaby przyciągnąć wielu poszukiwaczy wiedzy.